TRUNG QUỐC ÁP DỤNG AI VÀO GIÁO DỤC: CUỘC ĐẠI THỬ NGHIỆM CÓ THỂ THAY ĐỔI CÁCH HỌC TẬP TRÊN TOÀN THẾ GIỚI

• -Tình trạng thiếu giáo viên ngày càng gia tăng trên quy mô toàn cầu.
• -Ở Trung Quốc, học sinh được tiếp cận giáo dục chất lượng cao được cá nhân hóa theo nhu cầu của học viên thông qua một gia sư AI có tên là Squirrel Ai.
• -Các công cụ như vậy có thể giúp giáo viên “xử lý ngay lập tức” việc thiếu giáo viên, một báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới cho biết.

Chỉ có một trường tiểu học ở làng Baziyan, thuộc huyện Badong, tỉnh Hồ Bắc của Trung Quốc. Giống như nhiều nơi khác bên ngoài các thành phố lớn nhất của đất nước, trường tiểu học Baishaping gặp khó khăn trong việc tìm kiếm giáo viên chất lượng.
Nhưng học sinh và giáo viên tại trường đang nhận được sự giúp đỡ từ một nguồn trí tuệ mới lạ. Những đứa trẻ ở đó học bài cùng một gia sư AI. Đây là một trải nghiệm đang ngày càng phổ biến đối với những các học viên trên khắp đất nước.
Học tập cá nhân hóa với gia sư AI
Mặc dù Trung Quốc đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong việc thu hẹp khoảng cách trong giáo dục, nhưng sự bất bình đẳng vẫn tồn tại, ví dụ sự mất cân bằng giữa các nguồn lực giáo dục chất lượng giữa các khu vực thành thị và nông thôn. Điều này có thể khiến học sinh ở một số nơi không được tiếp cận giáo dục chất lượng cao.

Tại trường tiểu học Baishaping, nhiều học sinh vật lộn với các môn học như toán học và văn. Vì vậy, đội ngũ giáo viên của trường đã được tăng cường bằng một nền tảng AI giáo dục mới.
Để xác định những lỗ hổng trong kiến thức, học sinh làm bài test với một hệ thống học tập thích ứng dựa trên AI từ công ty công nghệ giáo dục Squirrel Ai Learning. Hệ thống AI này sau đó tạo ra các bài giảng được cá nhân hóa bao gồm các tài liệu học tập phù hợp nhất cho mỗi học sinh.

Công nghệ thích ứng

Không giống như các công cụ dựa trên mô hình ngôn ngữ lớn như ChatGPT, có thể giải thích một chủ đề hoặc thậm chí viết một bài luận, hệ thống của Squirrel Ai có tên là một mô hình thích ứng lớn (large adaptive model : LAM). Nó là sự kết hợp giữa AI thích ứng – học và thích nghi với dữ liệu mới – và các mô hình đa phương thức dành riêng cho giáo dục, có thể xử lý nhiều loại đầu vào bao gồm văn bản, hình ảnh và video.
Đối với Squirrel Ai, những đầu vào này bao gồm dữ liệu từ hơn 24 triệu học sinh và 10 tỷ hành vi học tập, cũng “ trí tuệ của những giáo viên giỏi nhất trên toàn thế giới”, theo nhà sáng lập Derek Haoyang Li, người đã phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới tại Hội nghị thường niên của Các nhà Vô địch Mới vào tháng 6 năm 2024.
Công ty hợp tác với giáo viên cho mỗi khóa học mà nó cung cấp để chia nhỏ các môn học thành hàng nghìn “điểm kiến thức”, nhằm mục đích phát hiện những lỗ hổng trong sự hiểu biết của học sinh một cách chính xác nhất có thể.
“Chúng tôi sử dụng một thuật toán AI để bắt chước giáo viên giỏi nhất thế giới,” Li giải thích. “Giống như ghép Da Vinci và Einstein lại với nhau, để mang đến cho tất cả học sinh trên thế giới nền giáo dục bình đẳng, để tiếp cận việc dạy một kèm một. “Tôi nghĩ rằng giáo dục có thể sẽ thay đổi đáng kể bởi AI,” anh nói tiếp. “Não bộ con người có thể thông minh hơn gấp 10 lần.”

Giáo dục công bằng

Chỉ sau một tháng sử dụng hệ thống, trường tiểu học Baishaping đã chứng kiến sự cải thiện đáng kể về điểm số, sự tham gia và sự tự tin của học sinh.
“Chúng tôi tìm ra tốc độ học tập riêng của từng học sinh và cung cấp cho các em học liệu và hướng dẫn phù hợp,” Li nói về những học sinh sử dụng nền tảng này. “Và các em có thể hiểu rằng, ‘Wow, em cũng có thể học và học rất dễ’.”
Không chỉ học sinh Baishaping sử dụng hệ thống của Squirrel Ai. Được ra mắt mới chỉ mười năm trước, công ty có hơn 2.000 trung tâm học tập tại 1.500 thành phố và quốc gia, với hơn 24 triệu học sinh đã đăng ký. Công ty cũng đã cung cấp 10 triệu tài khoản miễn phí cho một số gia đình nghèo nhất Trung Quốc.
Dữ liệu học tập từ tất cả những học sinh này giúp huấn luyện thuật toán, nhưng những trung tâm này cũng giúp công ty tiếp cận nhiều người hơn ở một đất nước mà hầu hết trẻ em không có quyền truy cập vào máy tính xách tay và internet tốc độ cao.

Xử lý tình trạng thiếu giáo viên toàn cầu

Sự tăng trưởng của Squirrel Ai là minh chứng cho sự bùng nổ giáo dục ứng dụng AI ở Trung Quốc và trên toàn thế giới. Theo một số ước tính, Trung Quốc đang dẫn đầu với hàng tỷ đô la đang được đầu tư vào lĩnh vực này.
Trên toàn cầu, chi tiêu hàng năm cho AI và thực tế ảo (VR) trong giáo dục dự kiến sẽ tăng vọt từ 1,8 tỷ đô la vào năm 2018 lên 12,6 tỷ đô la vào năm 2025.
Cơ hội đang mở ra để ứng dụng AI và các công nghệ mới khác giúp giải quyết tình trạng thiếu giáo viên toàn cầu ngày càng tăng, theo báo cáo của Diễn đàn Tạo hình tương lai của học tập: Vai trò của AI trong giáo dục 4.0.
Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) ước tính rằng sẽ cần thêm 44 triệu giáo viên vào năm 2030 để đáp ứng các mục tiêu được đưa ra bởi Mục tiêu Phát triển Bền vững số 4 của Liên hợp quốc, nhằm mục đích đảm bảo giáo dục hòa nhập và công bằng và thúc đẩy các cơ hội học tập suốt đời cho tất cả mọi người.
Tình trạng thiếu giáo viên này đang ảnh hưởng đến cả các nền kinh tế phát triển và đang phát triển, nhưng đặc biệt nghiêm trọng ở khu vực cận Sahara châu Phi.
Bên cạnh đó, trước tình trạng 250 triệu trẻ em không được đến trường, gia sư AI có thể giúp tạo ra giáo án phù hợp với nhu cầu và khả năng cụ thể của học sinh ở bất cứ nơi đâu trên thế giới.
Báo cáo của Diễn đàn cho biết AI có thể hỗ trợ những người đang làm việc trong ngành giáo dục và đảm bảo rằng việc dạy học sẽ vẫn có tương lai. Công nghệ sẽ không bao giờ thay thế giáo viên, báo cáo nhận định. Nhưng “AI và các công nghệ mới có thể giải quyết ngay lập tức một số vấn đề của giáo dục”.
Như Li của Squirrel Ai dự đoán: “Trong tương lai, giáo viên sẽ giống như phi công. Họ cần biết cách sử dụng AI để đưa nhiều người đến một nơi tốt đẹp hơn.”
(nguồn: World Economic Forum 2024)

CUỘC ĐẠI THỬ NGHIỆM ỨNG DỤNG AI Ở TRUNG QUỐC VÀ TƯƠNG LAI CỦA GIÁO DỤC THẾ GIỚI

Trong những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp TQ đổ xô đầu tư vào “giáo dục thông minh”. Hiện tại, các công ty ed-tech trị giá hàng tỷ đô la của Trung Quốc đang lên kế hoạch xuất khẩu tầm nhìn của họ ra nước ngoài.
Chu Dịch học Toán rất kém. Anh ta có nguy cơ không bao giờ vào được đại học. Sau đó, một công ty có tên Squirrel AI đã đến trường trung học của cậu ở Hàng Châu, Trung Quốc, và hứa sẽ dạy một kèm một. Cậu đã từng thử các dịch vụ dạy kèm trước đây, nhưng dịch vụ này lại thì khác: thay vì học với giáo viên, một thuật toán AI sẽ sắp xếp bài học cho cậu. Cậu bé 13 tuổi quyết định thử. Đến cuối học kỳ, điểm số của cậu đã tăng từ 50% lên 62,5%. Hai năm sau, Chu Dịch đạt 85% trong kỳ thi cuối cấp trung học.
“Em từng nghĩ Toán học rất đáng sợ,” Chu Dịch nói. “Nhưng nhờ việc dạy kèm, em nhận ra Toán thực sự không khó như vậy. Cách học mới đã giúp em đi bước đầu tiên trên một con đường mới.”
Các chuyên gia đồng ý rằng AI sẽ đóng vai trò quan trọng trong giáo dục thế kỷ 21 – nhưng như thế nào? Trong khi các học giả vẫn đang băn khoăn về những phương pháp tốt nhất, Trung Quốc đã không chờ đợi.
Trong vài năm qua, đầu tư của đất nước này vào việc dạy và học được hỗ trợ bởi AI đã bùng nổ. Các gã khổng lồ công nghệ, các công ty khởi nghiệp và các cơ sở giáo dục truyền thống đều tham gia. Hàng chục triệu học sinh hiện đang sử dụng một số hình thức AI để học – vd thông qua các chương trình dạy kèm ngoại khóa như Squirrel, thông qua các nền tảng học tập kỹ thuật số như 17ZuoYe, hay ở ngay trong các lớp học chính. Đây là cuộc thử nghiệm lớn nhất thế giới về AI trong giáo dục, và không ai có thể dự đoán được kết quả.
Thung lũng Silicon cũng rất quan tâm. Trong một báo cáo vào tháng 3, Sáng kiến Chan-Zuckerberg và Quỹ Bill & Melinda Gates đã xác định AI là một công cụ giáo dục đáng đầu tư. Trong cuốn sách Rewiring Education năm 2018 của mình, John Couch, phó chủ tịch giáo dục của Apple, đã ca ngợi Squirrel AI. (Phiên bản tiếng Trung của cuốn sách được đồng tác giả bởi nhà sáng lập Squirrel, Derek Li.)
Squirrel cũng đã mở một phòng thí nghiệm nghiên cứu chung với Đại học Carnegie Mellon trong năm nay để nghiên cứu học tập cá nhân ở quy mô lớn, sau đó xuất khẩu nó ra toàn cầu.

Tuy nhiên, các chuyên gia lo ngại về hướng đi của cuộc chạy đua AI trong giáo dục. Theo họ, trong trường hợp tốt nhất, AI có thể giúp giáo viên thúc đẩy sở thích và điểm mạnh của học sinh. Trong trường hợp xấu nhất, nó có thể củng cố thêm xu hướng toàn cầu về học tập và kiểm tra tiêu chuẩn hóa, khiến thế hệ tiếp theo thiếu chuẩn bị để thích nghi trong một thế giới lao động đang thay đổi nhanh chóng.

Là một trong những công ty giáo dục AI lớn nhất ở Trung Quốc, Squirrel khiến sự bất đồng này bị đẩy xa hơn. Và là một trong những công ty có khả năng mở rộng ra nước ngoài tốt nhất, Squirrel mang đến một cái nhìn về cách các cuộc thử nghiệm của Trung Quốc có thể định hình phần còn lại của thế giới.
Trung tâm học tập mà Chu theo học, một trong những trung tâm đầu tiên Squirrel mở, chiếm tầng hai của một tòa nhà khiêm tốn trên một con đường thương mại sầm uất ở Hàng Châu, một thành phố hạng hai ở tỉnh Chiết Giang. Các giải thưởng của công ty được xếp hàng dọc theo bức tường trong cầu thang. Vào bên trong, những bức ảnh lớn của ít nhất một tá người đàn ông được trưng bày: một nửa trong số họ là giám đốc điều hành của Squirrel AI và những người còn lại là giáo viên giỏi, một danh hiệu được trao cho những giáo viên giỏi nhất ở Trung Quốc, những người giúp phát triển chương trình giảng dạy của công ty.

Trang trí nội thất của trường khá khiêm tốn. Sảnh nhỏ và đầy màu sắc với những điểm nhấn màu xanh lá cây vôi. Những bức ảnh của những học sinh đang cười được treo dọc theo hành lang giữa sáu hoặc bảy phòng học. Bên trong, những nhãn dán cây cối nhạt màu và những khẩu hiệu đơn giản như “Hãy khiêm tốn” làm bừng sáng các bức tường. Không có bảng trắng, máy chiếu hay các thiết bị khác – chỉ một bàn mỗi phòng, dành cho sáu đến tám người.
Phương tiện giảng dạy chính là máy tính xách tay. Cả học sinh và giáo viên đều chăm chú nhìn vào màn hình. Trong một phòng, hai học sinh đeo tai nghe, say sưa trong buổi học tiếng Anh. Trong phòng khác, ba học sinh, trong đó có Chu, tham gia ba lớp học Toán riêng. Các em giải các bài tập thực hành trên giấy trước khi nộp câu trả lời trực tuyến. Trong mỗi phòng, một giáo viên giám sát học sinh thông qua bảng điều khiển theo thời gian thực.
Đôi khi, hai giáo viên nhận thấy điều gì đó không ổn trên màn hình nên họ đi đến và ngồi cạnh ghế của một học sinh. Họ nói rất nhỏ, có lẽ để trả lời một câu hỏi mà hệ thống dạy kèm không thể giải đáp. Mặc dù chỉ cách đó vài bước chân, tôi không thể nghe rõ họ nói gì trong tiếng rì rào giao thông trên đường phố bên dưới.
“Thật yên tĩnh,” tôi thì thầm với nhóm nhân viên của trường và công ty đang dẫn tôi đi tham quan. Giám đốc khu vực Hàng Châu cười có chút tự hào: “Không có tiếng giáo viên giảng bài.”

Có ba yếu tố đã thúc đẩy sự bùng nổ giáo dục ứng dụng AI của Trung Quốc. Đầu tiên là việc giảm thuế và các ưu đãi khác cho các doanh nghiệp AI hoạt động trong lĩnh vực cải thiện chất lượng giáo dục từ việc học tập của học sinh đến đào tạo giáo viên cho đến quản lý trường học. Đối với các quỹ đầu tư mạo hiểm, điều này cho thấy đây là những khoản đầu tư tốt. Theo một ước tính, Trung Quốc dẫn đầu thế giới về việc đầu tư hơn 1 tỷ đô la vào giáo dục AI vào năm ngoái (2018).
Thứ hai, cạnh tranh học tập ở Trung Quốc rất khốc liệt. Mười triệu học sinh mỗi năm tham gia kỳ thi tuyển sinh đại học, gaokao. Điểm số quyết định việc học sinh có thể học được hay không và học ở đâu, và nó được coi là yếu tố quyết định lớn nhất cho sự thành công trong suốt phần đời còn lại của các em. Cha mẹ sẵn sàng trả tiền cho việc dạy kèm hoặc bất cứ điều gì khác giúp con cái họ tiến bộ.

Cuối cùng, các doanh nhân Trung Quốc có khối lượng dữ liệu khổng lồ để huấn luyện và tinh chỉnh thuật toán của họ. Dân đông, quan điểm của mọi người về quyền riêng tư dữ liệu lỏng lẻo hơn nhiều so với ở phương Tây (đặc biệt là nếu họ có thể nhận được những lợi ích thiết thực như kết quả học tập tốt hơn), và cha mẹ tin tưởng vào tiềm năng của công nghệ, sau khi đã chứng kiến sự biến đổi của đất nước trong vài thập kỷ.
Squirrel tập trung vào việc giúp học sinh đạt điểm cao hơn trong các kỳ thi tiêu chuẩn hóa hàng năm, giải tỏa trực tiếp sự lo lắng của phụ huynh về gaokao; hàng năm hơn 80% học sinh của họ quay lại sử dụng dịch vụ, theo công ty. Công ty cũng thiết kế hệ thống để thu thập ngày càng nhiều dữ liệu ngay từ đầu, điều này đã tạo điều kiện cho mọi loại thử nghiệm cá nhân hóa và dự đoán. Công ty quảng bá rộng rãi dịch vụ của họ thông qua các ấn phẩm học thuật, hợp tác quốc tế và giải thưởng, điều này đã khiến họ trở thành một trong những công ty được ưa chuộng của chính quyền địa phương Thượng Hải.

Chiến lược này đã thúc đẩy sự tăng trưởng chóng mặt. Trong 5 năm kể từ khi được thành lập, công ty đã mở 2.000 trung tâm học tập tại 200 thành phố và thu hút hơn một triệu học sinh – tương đương với toàn bộ hệ thống trường công lập của thành phố New York. Công ty dự định sẽ mở rộng thêm 2.000 trung tâm nữa trên toàn quốc trong vòng một năm. Cho đến nay, công ty cũng đã huy động được hơn 180 triệu đô la tài trợ. Vào cuối năm ngoái (2018), công ty đã đạt được vị thế kỳ lân, vượt quá 1 tỷ đô la về giá trị.

Squirrel không phải là công ty đầu tiên theo đuổi khái niệm về gia sư AI. Những nỗ lực ban đầu nhằm “sao chép” giáo viên có từ những năm 1970, khi máy tính bắt đầu được sử dụng trong giáo dục. Sau đó, từ năm 1982 đến 1984, một số nghiên cứu ở Mỹ cho thấy những học sinh được dạy kèm cá nhân từ con người có kết quả học tập tốt hơn nhiều so với những học sinh không được dạy kèm. Điều này thúc đẩy nhiều công ty cố gắng dùng máy tính để dạy một kèm một. Kết quả là các hệ thống học tập thích ứng ra đời ở khắp mọi nơi, từ trường mẫu giáo cho đến các trung tâm đào tạo tại nơi làm việc.
Sự đổi mới của Squirrel nằm ở mức độ chi tiết và quy mô của nó. Đối với mỗi khóa học mà công ty cung cấp, nhóm kỹ thuật của họ làm việc với một nhóm giáo viên giỏi để chia nhỏ môn học thành những phần khái niệm nhỏ nhất có thể. Ví dụ, Toán học trung học được chia thành hơn 10.000 đơn vị nhỏ nhất, gọi là “đơn vị kiến thức”, chẳng hạn như số hữu tỉ, tính chất của tam giác và định lý Pythagoras.

Mục tiêu là dự đoán chính xác nhất có thể những lỗ hổng kiến thức của học sinh. Để so sánh, một cuốn sách giáo khoa có thể chia một môn học thành 3.000 đơn vị; ALEKS, một nền tảng học tập thích ứng do McGraw-Hill có trụ sở tại Mỹ phát triển, đã truyền cảm hứng cho Squirrel, chia cuốn sách thành khoảng 1.000 đơn vị.
Sau khi các đơn vị kiến thức được thiết lập, chúng được kết hợp với các bài giảng video, ghi chú, ví dụ đã được giải và bài tập thực hành. Vị trí, thứ thự và sự tương tác giữa các đơn vị kiến thức được mã hóa trong một “đồ thị kiến thức”, đồ thị này cũng dựa trên kinh nghiệm của các giáo viên giỏi.
Học sinh bắt đầu một khóa học với một bài kiểm tra đánh giá ngắn để đánh giá mức độ hiểu biết về các khái niệm chính. Nếu ngay từ đầu học sinh trả lời đúng một câu hỏi, hệ thống sẽ giả định rằng em này biết các khái niệm liên quan và chuyển qua bài khó hơn. Trong vòng 10 câu hỏi, hệ thống đã sơ bộ đánh giá được lỗ hổng kiến thức của học sinh, và sử dụng nó để xây dựng giáo án. Khi học bài, hệ thống cập nhật mô hình của nó về kiến thức của học sinh và điều chỉnh chương trình giảng dạy cho phù hợp. Khi nhiều học sinh sử dụng hệ thống, nó phát hiện ra các mối liên kết mới giữa các khái niệm.

Các thuật toán học máy sau đó cập nhật các mối liên kết với vào trong đồ thị kiến thức. Mặc dù ALEKS cũng thực hiện một số bước này, nhưng Squirrel tuyên bố rằng tối ưu hóa học máy của ALEKS bị hạn chế hơn và do đó kém hiệu quả.
Squirrel đã cung cấp một số xác thực cho hệ thống của mình. Ví dụ, vào tháng 10 năm 2017, một nghiên cứu do họ tự tài trợ trong bốn ngày với 78 học sinh trung học đã nhận thấy rằng nói chung hệ thống này có thể cải thiện điểm Toán tốt hơn so với các giáo viên giàu kinh nghiệm dạy vài chục học sinh trong một lớp học truyền thống.

Khi nói chuyện với tôi, những học sinh ở trung tâm học tập cũng rất khen ngợi chương trình dạy kèm này. Tất cả đều đang học năm cuối trung học và đến trung tâm trong hơn một năm. Một học sinh nữ, Phó Vi Y, nói với tôi rằng em đã tiến bộ nhanh hơn nhiều so với khi được dạy kèm một một bởi một giáo viên. “Ở đây, em có một giáo viên cả trực tuyến và ngoại tuyến,” Vy nói. “Bài giảng rất tập trung; hệ thống có thể trực tiếp xác định những lỗ hổng kiến thưc của em.” Một học sinh khác đồng tình: “Với hệ thống này, không cần phải làm hàng tá bài tập, nhưng nó vẫn hiệu quả. Nó thực sự tiết kiệm thời gian.”
Mặc dù có chút hoài nghi (các học sinh được chọn lọc để trả lời phỏng vấn trong sự có mặt của nhân viên trung tâm) – tôi vui khi các em tìm thấy cách học phù hợp để tiến bộ trong môi trường học tập khắc nghiệt. Câu chuyện của Chu Dịch, có lẽ không phải là một sự trùng hợp ngẫu nhiên, cũng minh họa cho cách Squirrel có thể giúp những học sinh kém.

Đối với nhà sáng lập Li của Squirrel, tầm nhìn này không dừng lại ở việc dạy kèm. Ông có tham vọng tđi xa hơn việc dạy kèm sau giờ học để tích hợp chương trình giảng dạy vào lớp học chính. Squirrel hiện đang thảo luận với một số trường học ở Trung Quốc để biến hệ thống của họ thành phương thức giảng dạy chính.
Tôi cố gắng tưởng tượng thế giới đó sẽ như thế nào, và liệu chúng ta có thể học tốt hơn nhờ AI. Tôi hỏi những học sinh một câu hỏi cuối cùng: Có điều gì Squirrel có thể cải thiện không? Một khoảng lặng dài. Sau đó: “Tôi ước gì chúng tôi có nhiều tương tác hơn với giáo viên con người,” Phó nói.
Mọi chuyên gia giáo dục từng nói chuyện với tôi liên quan đến bài này đều bắt đầu bằng việc đưa ra quan điểm giống nhau: để hiểu cách AI có thể cải thiện việc dạy và học, bạn cần phải suy nghĩ về cách nó đang định hình lại bản chất của công việc.

Khi máy móc ngày càng giỏi hơn trong việc thực hiện các nhiệm vụ lặp đi lặp lại, con người sẽ cần phải tập trung vào những kỹ năng riêng của họ: sáng tạo, hợp tác, giao tiếp và giải quyết vấn đề. Họ cũng cần phải thích nghi nhanh chóng khi ngày càng nhiều kỹ năng bị tự động hóa thay thế. Điều này có nghĩa là lớp học thế kỷ 21 nên phát huy điểm mạnh và sở thích của mỗi người, thay vì truyền đạt các kiến thức chung lỗi thời từ thời đại công nghiệp.
Về lý thuyết, AI có thể khiến điều này trở nên dễ dàng hơn. Nó có thể đảm nhận một số nhiệm vụ đòi hỏi học thuộc lòng để giúp giáo viên rảnh rỗi để quan tâm nhiều hơn đến mỗi học sinh. Có các giả thuyết khác nhau về cách thực hiện điều đó. Có lẽ AI sẽ dạy một số loại kiến thức trong khi con người dạy những kiểu kiến thức khác; có lẽ nó sẽ giúp giáo viên theo dõi kết quả học tập của học sinh hoặc cho học sinh nhiều quyền kiểm soát hơn đối với cách học. Bất kể là gì, mục tiêu cuối cùng là việc dạy học cá nhân hóa sâu sắc.

Phương pháp tiếp cận của Squirrel có thể mang lại kết quả tuyệt vời đối với giáo dục truyền thống, nhưng nó không chuẩn bị cho học sinh trở nên linh hoạt trong một thế giới đang thay đổi, các chuyên gia cho tôi biết. “Có sự khác biệt giữa học tập thích ứng và học tập cá nhân hóa,” Chris Dede, giáo sư tại Đại học Harvard trong Chương trình Công nghệ, Đổi mới và Giáo dục, cho biết. Squirrel đang thực hiện học tập thích ứng, đó là về “hiểu chính xác những gì học sinh biết và không biết.” Nhưng họ không chú ý đến những gì học sinh MUỐN biết hoặc cách học tốt nhất cho học sinh đó. Học tập cá nhân hóa dựa trên sở thích và nhu cầu của học sinh để “phối hợp động lực và thời gian cho mỗi học sinh để các em có thể tiến bộ.”

Jutta Treviranus, giáo sư tại Đại học Cao đẳng Nghệ thuật và Thiết kế Ontario, người tiên phong trong việc học tập cá nhân hóa để cải thiện việc tiếp cận bình đẳng với các dịch vụ giáo dục, phân tích chi tiết hơn. “Học tập cá nhân hóa có nhiều cấp độ,” cô nói: tốc độ, lộ trình và đích đến.
Nếu tốc độ học tập được cá nhân hóa, những học sinh có khả năng khác nhau sẽ được phép học cùng một tài liệu trong các khoảng thời gian khác nhau. Nếu lộ trình được cá nhân hóa, học sinh có thể được truyền các động lực khác nhau để đạt được cùng một mục tiêu (“Dùng thống kê về bóng đá để dạy môn thống kê cho học sinh thích bóng đá”) và được học với các định dạng khác nhau (ví dụ: video thay vì văn bản). Nếu đích đến được cá nhân hóa, học sinh có thể lựa chọn, ví dụ, học ở trường dạy nghề hay trường đại học.

“Học sinh cần hiểu về việc học của chính các em. Học sinh cần xác định rõ muốn học gì và cần biết học cách học,” Treviranus nói. “Squirrel AI hoàn toàn không giải quyết những vấn đề đó. Họ chỉ giúp tất cả học sinh đạt điểm thi cao hơn.”
Điều đó không có nghĩa là các hệ thống học tập thích ứng sẽ không có chỗ trong lớp học thế kỷ 21. David Dockterman, một đồng nghiệp của Dede, tin rằng năng lực của Squirrel AI trong việc đào tạo mọi người về kiến thức có cấu trúc vẫn có giá trị. Nhưng sẽ là một sai lầm nếu biến chúng thành “giáo viên” chính trong lớp học: “Những dạng học thuộc lòng – truy xuất kiến thức, thu nhận kỹ năng – dễ dạy hơn đối với một gia sư thông minh. Đây cũng là những điều dễ dàng được thực hiện bởi một AI thông minh,” anh nói.

Li, nhà sáng lập Squirrel, cao và gầy với xương gò má nhô cao. Khi nói tiếng Anh, anh hay lặp lại cụm từ “Đúng không?” sau vài câu, nhướng mày, để tìm kiếm sự đồng thuận. Khi nói tiếng Quan Thoại, những lời nói của anh ấy tuôn ra nhanh gấp đôi.
Một tuần sau khi tôi đến thăm trung tâm học tập, tôi gặp Li tại trụ sở chính của Squirrel ở Thượng Hải. Theo phong cách của một người trình diễn khiêm tốn, anh đưa tôi đi tham quan khắp văn phòng. Sự khiêm tốn của các trung tâm học tập là một sự tương phản rõ nét với trang trí văn phòng ở đây: mỗi bức tường đều khoe những chi tiết khác nhau về công ty và những cột mốc mà nó đã đạt được. Đây là một bức tường với tất cả những lần lên báo chí, TV. Đây là một bức tường khác với tất cả các giải thưởng. Và đây là một số ví dụ về những học sinh được coi là “vô vọng” và sau đó được cứu giúp. Tôi bắt gặp một đoàn tham quan khác trong lúc đi thăm công ty.

Vài bước sau cánh cửa đầu tiên, Li chỉ vào một màn hình bên trái đang phát lại một đoạn video clip. Đó là một chương trình trò chơi với cuộc đối đầu giữa hệ thống dạy kèm của Squirrel và một giáo viên – một trong những giáo viên giỏi nhất ở Trung Quốc, anh nói. Ba học sinh của giáo viên, những người mà giáo viên đã dạy trong ba năm, đứng cạnh anh trên sân khấu để làm bài. Hệ thống và giáo viên thi dự đoán những người nào sẽ làm đúng.
Li không chờ đoạn clip kết thúc để tiết lộ câu trả lời: “Trong ba giờ, chúng tôi hiểu học sinh hơn ba năm học của các giáo viên giỏi nhất.” Trên màn hình, giáo viên trông ngày càng buồn và xấu hổ. “Anh ấy trông buồn quá,” tôi nói.
“Bạn đã nhận thấy!” Li cười.

Hầu hết triết lý của Squirrel bắt nguồn từ những trải nghiệm tuổi thơ của chính Li. Khi còn nhỏ, Li không có trí thông minh cảm xúc tốt lắm, anh nói, và việc đọc sách về chủ đề đó cũng không giúp ích gì. Vì vậy, Li đã dành nửa năm để chia kỹ năng đó thành 27 thành phần khác nhau và tự rèn luyện cho từng thành phần. Ví dụ, anh ấy tự rèn luyện để quan sát tốt hơn và trở thành một người trò chuyện thú vị (“Tôi đã dành nhiều thời gian để tìm 100 chủ đề, vì vậy tôi có nhiều tài liệu để trò chuyện với người khác,” anh ấy nói). Thậm chí Li còn tự rèn luyện để giữ nụ cười khi bị người khác chỉ trích. (“Sau đó, trong cuộc sống của mình, tôi không có kẻ thù nào.”) Phương pháp này đã mang lại cho Li kết quả như mong muốn – cùng với niềm tin vững chắc rằng bất cứ điều gì cũng có thể được dạy theo cách này.
Li sử dụng một phép ẩn dụ để phác thảo tầm nhìn cuối cùng của mình. “Khi giáo dục ứng dụng AI thịnh hành,” anh nói, “giáo viên sẽ giống như phi công.” Họ sẽ theo dõi các chỉ số trong khi thuật toán lái máy bay, và phần lớn họ sẽ đóng vai thụ động. Nhưng đôi khi, khi có cảnh báo và hành khách hoảng sợ (ví dụ, một học sinh bị bắt nạt), họ có thể can thiệp để trấn an mọi người. “Giáo viên sẽ tập trung vào giao tiếp cảm xúc,” anh nói.

Li nghĩ rằng đây là cách duy nhất để nhân loại có thể nâng cao trí tuệ tập thể của mình. Giao phó cho giáo viên bất cứ điều gì khác có thể khiến “những thiên tài bị tổn thương.” Li đang áp dụng triết lý này cho con cái của mình, sử dụng hệ thống của Squirrel hết mức có thể để đào tạo chúng. Anh khoe rằng hai cậu con trai sinh đôi tám tuổi đang học lớp hai, hiện đang học vật lý lớp tám, một minh chứng cho thấy phương pháp của anh có hiệu quả. “Chỉ có các hệ thống thích ứng mới có thể tạo ra những điều kỳ diệu như vậy,” Li nói.

Squirrel hiện đang xuất khẩu công nghệ của mình ra nước ngoài. Công ty đã tạo danh tiếng quốc tế bằng cách xuất hiện tại một số hội nghị AI lớn nhất trên toàn thế giới và mang về những cộng tác viên uy tín có liên kết với MIT, Harvard và các viện nghiên cứu danh tiếng khác. Li cũng đã tuyển dụng một số người Mỹ để phục vụ trong đội ngũ điều hành của mình, với mục tiêu tiến vào Mỹ và Châu Âu trong hai năm tới. Một trong số họ là Tom Mitchell, hiệu trưởng khoa khoa học máy tính tại Carnegie Mellon; một người khác là Dan Bindman, người đứng đầu các nhóm trải nghiệm người dùng và biên tập tại ALEKS.
Treviranus lo ngại rằng triết lý giáo dục của Squirrel cho thấy sai lầm hệ thống trong việc theo đuổi giáo dục thông minh của Trung Quốc: nhấn mạnh quá mức vào học tập và các bài kiểm tra tiêu chuẩn hóa. “Bi kịch của các cuộc thử nghiệm Trung Quốc là họ đang đưa đất nước đến một cách tiếp cận giáo dục mà nhà sư phạm hoặc hệ thống giáo dục tiến bộ đang từ bỏ,” cô nói.

Nhưng Treviranus tin rằng Trung Quốc cũng có một trong những cơ hội tốt nhất để tái tạo một môi trường lớp học thân thiện với giáo viên và tập trung vào người học hơn. Nó ít bị ràng buộc hơn phương Tây vào các mô hình giáo dục cũ và sẵn sàng thử nghiệm những ý tưởng mới hơn nhiều. “Trung Quốc cần nghiên cứu một hình thức AI hoàn toàn khác,” cô ấy nói. Câu hỏi là: Điều đó có nghĩa là gì?
Câu trả lời có thể nằm cách đó mười hai dặm về phía tây của trụ sở chính của Squirrel, đối diện với sông Hoàng Phố chảy qua Thượng Hải. Ở đó, Phan Bằng Khai, một chuyên gia giáo dục trẻ em, đang tiến hành các cuộc thử nghiệm có bản chất khác.

Phan đã suy nghĩ về cách sử dụng AI trong giáo dục trong gần hai thập kỷ. Mười lăm năm trước, anh đã thành lập công ty ed-tech đầu tiên của mình ở Trung Quốc sau khi nhận bằng tiến sĩ từ MIT Media Lab. Được truyền cảm hứng từ kinh nghiệm của mình trong trường cao học, anh tập trung vào việc xây dựng các công cụ để học tiếng Anh. “Sự đổi mới đến từ sự khác biệt,” anh nói. “Đó chính là điều mà Trung Quốc thiếu. Nếu bạn có thể nói nhiều ngôn ngữ, bạn có thể nói chuyện với nhiều người; bạn có thể truyền đạt những ý tưởng khác nhau.”

Phan hiện đang điều hành Alo7, một công ty ed-tech từ lớp 1 đến lớp 12 cũng với sứ mệnh dạy tiếng Anh. Tuy nhiên, không giống như nhiều công ty khác, Alo7 không tập trung vào việc học để thi đi lấy điểm cao. Thay vào đó họ dạy sự sáng tạo, lãnh đạo và các kỹ năng mềm khác. Công ty cung cấp các sản phẩm và dịch vụ cho cả lớp học offline và kỹ thuật số. Ví dụ, công ty có một nền tảng học tập trực tuyến, kết hợp với một bộ sách giáo khoa, giúp học sinh học và thực hành kỹ năng ngôn ngữ. Công ty cũng có một dịch vụ kết nối tối đa ba học sinh qua video với gia sư tiếng Anh ở nước ngoài để học nhóm thường xuyên. Cho đến nay, công ty đã phục vụ khoảng 15 triệu học sinh và giáo viên và hợp tác với 1.500 tổ chức trên toàn quốc.

Không giống như Squirrel, nền tảng học tập trực tuyến của Alo7 được thiết kế để bổ sung cho lớp học truyền thống. Kiến thức có thể được thực hành thông qua học tập thích ứng, chẳng hạn như từ vựng, được thực hành tại nhà thông qua ứng dụng. Tương tự, các kỹ năng như phát âm, có thể được trau dồi thông qua các thuật toán nhận dạng giọng nói. Nhưng bất cứ điều gì đòi hỏi sự sáng tạo, vd như viết và hội thoại, sẽ được dạy trong lớp. Sự đóng góp của giáo viên là cần thiết. Phan đưa ra một ví dụ tương tự: “Có rất nhiều công nghệ y tế được sử dụng trong bệnh viện, nhưng chúng ta không thể nói rằng máy móc tốt hơn bác sĩ. Nó vẫn là một công cụ hỗ trợ bác sĩ.”

Tầm nhìn cuối cùng của Phan về AI trong giáo dục là loại bỏ hoàn toàn các bài kiểm tra tiêu chuẩn hóa. “Tại sao chúng ta phải kiểm tra mọi người trong hai hoặc ba giờ để xác định xem họ giỏi hay không?” anh hỏi. Anh nghĩ rằng AI cuối cùng sẽ tạo ra các môi trường học tập linh hoạt phù hợp cho những học sinh nhạy cảm và sáng tạo cũng như cho những em có tư duy chính xác và phân tích. Giáo dục sẽ không còn là về cạnh tranh, anh nói.
Năm ngoái, Alo7 đã bắt đầu thử nghiệm nhiều hơn. Công ty đã thêm tính năng phân tích khuôn mặt và giọng nói vào các buổi dạy kèm video để tạo ra các báo cáo tóm tắt cho mỗi bài học. Các thuật toán đo lường thời gian học sinh nói tiếng Anh trong lớp, độ chính xác của phát âm tiếng Anh và các chỉ số cơ bản về sự tham gia và niềm vui của học sinh, vd số lần học sinh há miệng để nói và cười.
Đầu năm nay, công ty đã tạo ra một số lớp học offline được trang bị máy ảnh và micro để tạo ra các dữ liệu phân tích tương tự. Giáo viên cũng nhận được báo cáo về hiệu suất của chính họ.

Tôi tự mình đến xem một trong những lớp học thông minh của Alo7. Nó nhỏ nhưng tràn đầy màu sắc. Các bức tường được minh họa bằng linh vật của công ty, năm người bạn hoạt hình với tính cách riêng biệt, xuất hiện xuyên suốt các tài liệu giáo dục của công ty. Không có bàn hay ghế, chỉ một băng ghế chạy dọc theo bức tường sau. Ở phía trước là một bảng trắng và hai TV để hiển thị chương trình giảng dạy trong ngày.
Không có lớp học nào đang diễn ra, nhưng một nhân viên của công ty đã phát cho tôi xem một số đoạn clip ngắn về các lớp học tiểu học. Trong một đoạn, sáu học sinh ngồi trên một băng ghế và luyện tập nói tên của các loài động vật khác nhau. “Chim, chim, chim!” các em đồng thanh phát âm khi giáo viên vỗ cánh như chim. “Rùa, rùa, rùa!” các em tiếp tục khi màn hình thay đổi hiển thị thành một con rùa hoạt hình. Sự tương tác giữa giáo viên và học sinh nổi bật; còn AI hoạt động ẩn phía sau.

Dede nói rằng dạng dữ liệu được tạo ra trong một lớp học thông minh có thể hữu ích, nhưng anh cảnh báo rằng máy ảnh và các cảm biến khác cũng có thể bị lạm dụng để đánh giá cảm xúc hoặc trạng thái tinh thần của học sinh, những ứng dụng không có cơ sở khoa học và có thể dẫn đến giám sát quá mức. Phan đồng ý rằng điều quan trọng là phải cẩn thận: “Đó là lý do tại sao chúng tôi cung cấp dữ liệu chủ yếu cho giáo viên chứ không cho học sinh, bởi vì chúng tôi vẫn chưa thực hiện các thử nghiệm khoa học.”

Phan nói với tôi rằng anh không có kế hoạch mở rộng Alo7 ra ngoài Trung Quốc. Thị trường nội địa thôi đã là một thách thức đủ lớn khi anh ấy bán một triết lý giáo dục trái ngược với xu hướng chung. Nhưng anh đã bắt đầu thấy sự thay đổi trong cuộc đối thoại quốc gia. Khi các nhà lãnh đạo chính phủ tìm kiếm những cách thức mới để thúc đẩy đổi mới, ý tưởng về một “giáo dục định hướng chất lượng” – giáo dục nhấn mạnh vào sự sáng tạo và khai phóng – đang thu hút được sự chú ý.
Vào tháng 2 năm ngoái, Bộ Giáo dục Trung Quốc đã thông qua một loạt cải cách, bao gồm việc cấp phép nghiêm ngặt hơn cho gia sư, nhằm mục tiêu giảm bớt sự ám ảnh về việc kiểm tra. Đầu tháng này, chính phủ cũng công bố một bộ hướng dẫn để tập trung nhiều hơn vào giáo dục thể chất, đạo đức và nghệ thuật, và ít hơn vào các kỳ thi. Mặc dù các nhà phê bình chỉ ra rằng nó vẫn chưa loại bỏ gaokao, nhưng Phan lạc quan về ý định thay đổi của chính phủ. Alo7 cũng sẵn sàng giúp đất nước tìm kiếm những con đường mới tiến về phía trước.

“Chúng tôi muốn thay đổi tương lai của giáo dục Trung Quốc bằng công nghệ,” Phan luôn nói. Cuộc thử nghiệm AI trong giáo dục quy mô lớn hiện tại của Trung Quốc và những lựa chọn mà nó phải đưa ra cũng có thể thay đổi giáo dục cho cả thế giới.
Đính chính: Dịch vụ dạy kèm video của Alo7 diễn ra theo nhóm; không phải là một kèm một. Sau khi đăng, Squirrel đã bổ sung rằng Dan Bindman là giám đốc biên tập tại ALEKS, không phải là người đồng sáng lập như được nêu trên trang web của Squirrel, và cả hai công ty đều sử dụng ít đơn vị kiến thức hơn so với con số được chia sẻ trước đây. ALEKS cũng có nhiều dữ liệu hơn Squirrel.
(nguồn: MIT Technology Review 2019)