‘Nếu AI làm tốt hơn, thì thuê con người để làm gì?’ Chuyên gia bàn về 5 cách AI sẽ thay đổi việc làm

August 24, 2023 Hoàng Dũng AI

Chia sẻ

Từ nông nghiệp và giáo dục đến chăm sóc sức khỏe và quân sự, trí tuệ nhân tạo sẽ tạo ra những thay đổi sâu rộng đối với việc làm. Tác động của AI là tích cực hay tiêu cực?

Vào năm 1965, nhà khoa học chính trị và người đoạt giải Nobel Herbert Simon đã tuyên bố: “Trong vòng 20 năm nữa, máy móc sẽ có khả năng làm bất kỳ công việc nào mà con người có thể làm.” Ngày nay, trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư, sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo (AI) tại nơi làm việc đang làm dấy lên những lo ngại tương tự.

Đạo luật trí tuệ nhân tạo sắp tới của quốc hội châu Âu có khả năng coi việc sử dụng AI trong giáo dục, thực thi pháp luật và quản lý công nhân là “rủi ro cao”. Geoffrey Hinton , được mệnh danh là “cha đỡ đầu của AI”, gần đây đã nghỉ việc tại Google với do lo ngại về tác động của công nghệ này đối với thị trường việc làm . Và, vào đầu tháng 5, các thành viên tham gia đình công của Hiệp hội Nhà văn Hoa Kỳ đã nói với các giám đốc điều hành: “ AI sẽ thay thế các ông trước khi nó thay thế chúng tôi.”

Tuy nhiên, theo Philip Torr, giáo sư khoa học kỹ thuật tại Đại học Oxford, khả năng sai lầm của các công cụ AI – không phải do cảm xúc mà do dữ liệu và thuật toán – có nghĩa là sự hiện diện của con người tại nơi làm việc sẽ vẫn là điều cần thiết.

Torr nói: “Các cuộc cách mạng công nghiệp trong quá khứ thường dẫn đến nhiều việc làm hơn chứ không phải ít đi. “Tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ thấy các loại công việc thay đổi, nhưng đó chỉ là một tiến trình tự nhiên.”

Torr, một nhà nghiên cứu từng đoạt giải thưởng tại Viện Alan Turing ở London, so sánh tác động của các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như ChatGPT với sự ra đời của trình xử lý văn bản: một công cụ cực kỳ hữu ích sẽ thay đổi cơ bản cách chúng ta làm việc.

Nhìn chung, ông lạc quan rằng con người có thể cùng tồn tại hiệu quả bên cạnh những công nghệ như vậy. Nhiều chuyên gia trong lĩnh vực này cũng tin rằng, nếu được đầu tư phù hợp cho đào tạo và luật pháp, tự động hóa có thể có tác động tích cực đến việc làm.

Tất nhiên, có những người dự đoán một tương lai đen tối hơn, trong đó kết quả công việc của người lao động được đánh giá bằng các thuật toán và bị tự động hóa thay thế. Nhưng có một sự đồng thuận rộng rãi: dù tốt hay xấu, ngày càng nhiều ngành công nghiệp có khả năng bị thay đổi hoàn toàn về mặt cấu trúc bởi sự phát triển của AI.

Chăm sóc sức khỏe

Cho đến nay, việc sử dụng AI trong y học chỉ giới hạn ở việc quét MRI, chụp X-quang và xác định khối u . Nghiên cứu cũng đang được tiến hành để chẩn đoán chứng mất trí thông qua điện thoại thông minh. Các ứng dụng có thể theo dõi người dùng mất bao lâu để hoàn thành một tác vụ thông thường chẳng hạn như tìm số điện thoại và xác định dấu hiệu mắc bệnh dựa trên độ dài thời gian tìm kiếm.

Mỗi ứng dụng này có thể tiết kiệm thời gian quý báu cho các bác sĩ và nhân viên y tế khác. Tuy nhiên, Torr cho biết trong tương lai LLM sẽ có tác động lớn nhất đối với bệnh nhân và người hành nghề.

Ông lấy ví dụ một người đến bệnh viện, trả lời một loạt câu hỏi và sau đó được chuyển đến một phòng khác nơi họ được hỏi những câu hỏi giống nhau. Thay vào đó, ông giải thích, các câu trả lời có thể được ghi lại thông qua một ứng dụng do AI điều khiển, sau đó ứng dụng này sẽ chuyển thông tin của từng bệnh nhân cho nhân viên có liên quan.

Tuy nhiên, Torr thừa nhận rằng, mặc dù có hiệu quả, nhưng chẩn đoán bằng thuật toán – hay phẫu thuật tự động, mà ông cho rằng có thể xảy ra – có thể không phổ biến với bệnh nhân. Ông nói: “Bạn có thể tưởng tượng việc tạo ra một số loại nhân viên bán hàng rô-bốt. “Nhưng mọi người vẫn muốn nhìn thấy người thật.”

Tuy nhiên, nơi công nghệ có thể được chào đón nhiều hơn là hỗ trợ các nhà hoạch định dịch vụ y tế. Với các tổ chức lớn, điều hành phức tạp và có các mục tiêu cần đạt, AI có thể giúp họ đề xuất các kế hoạch và lịch trình để giảm áp lực ngày càng nhiều đối với các dịch vụ y tế trên toàn thế giới.

Giáo dục

AI đã được sử dụng trong các trường học, cao đẳng và đại học, mặc dù theo những cách hạn chế. Tuy nhiên, khi tự động hóa tiến sâu hơn vào lớp học, Rose Luckin , giáo sư về thiết kế lấy người học làm trung tâm tại Phòng thí nghiệm Tri thức của Đại học College London, cho biết những lựa chọn mà chúng ta đưa ra bây giờ sẽ quyết định tác động của nó trong tương lai.

Bà nói: “Có một kịch bản không tương trong đó tất cả trông đợi ở AI. Làm như vậy chúng ta sẽ có một hệ thống giáo dục chi phí thấp hơn nhiều, nhờ giao gần hết công việc cho các hệ thống AI.”

Những sinh viên khá giả sẽ vẫn có nhiều tương tác trực tiếp với giáo viên con người và được sử dụng một số AI rất thông minh được tích hợp.

Trong tương lai này, các giáo viên được LLM hỗ trợ chấm bài và soạn giáo án sẽ có nhiều thời gian hơn để tập trung vào các yếu tố khác trong giảng dạy. Tuy nhiên, để cắt giảm chi phí, việc “dạy” học cũng có thể được giao cho máy móc, khiến giáo viên và học sinh mất đi sự tương tác giữa con người với nhau.

Luckin ủng hộ một tương lai trong đó công nghệ giúp giảm bớt khối lượng công việc của giáo viên nhưng không làm gián đoạn việc dạy học của họ – hoặc không ảnh hưởng đến học sinh ở những khu vực nghèo. Bà nói: “Sự tương tác giữa con người với nhau là điều cần được trân trọng, không nên bị loại bỏ.

Các trung tâm gọi điện

Các trung tâm gọi điện thường có tỷ lệ nhân viên nhẩy việc cao, do môi trường căng thẳng nơi nhân viên tập trung xoa dịu những khách hàng đang tức giận. Vì lý do này, Peter Mantello , giáo sư truyền thông và chính trị mạng tại Đại học Ritsumeikan Châu Á Thái Bình Dương, giải thích, các trung tâm sẽ ngày càng trở thành nơi ứng dụng AI cảm xúc .

Nhờ sử dụng nhận dạng giọng nói, các công cụ này giúp nhân viên và người quản lý đánh giá trạng thái cảm xúc của khách hàng và nhân viên của họ. Điều này có nghĩa là nhân viên có thể hỗ trợ người gọi tốt hơn và người quản lý có thể chăm sóc nhân viên tốt hơn. Tuy nhiên, Mantello cảnh báo rằng công nghệ này cũng là một hình thức giám sát.

“Giám sát là kiểm soát xã hội và định hình hành vi của mọi người . “Và vì vậy , tại nơi làm việc, ý tưởng về sự tích cực, chân thực và hạnh phúc này sẽ ngày càng gắn kết với năng suất.”

Tôi nghĩ rằng cảm xúc sẽ đóng vai trò quan trọng hơn trong việc tạo ra hoặc đo lường năng suất của người lao động.

Lo ngại của Mantello xuất phát từ khả năng dữ liệu mà AI tạo ra có thể bị những người quản lý sử dụng sai mục đích, chẳng hạn như người quản lý sử dụng dữ liệu cho thấy năng suất kém để sa thải người lao độn mà họ không thích hoặc đưa ra quyết định mang tính thống kê thuần túy về năng suất của một cá nhân.

Nông nghiệp

Theo Robert Sparrow, giáo sư triết học tại Viện Tương lai Dữ liệu của Đại học Monash ở Úc, nhiều lĩnh vực trong ngành nông nghiệp sẽ chứng tỏ khả năng chống lại sự gia tăng tự động hóa. Mặc dù nông dân đã được hưởng lợi từ việc ứng dụng AI trong dự báo khí hậu và mô hình hóa sâu bệnh, ông nói rằng để công nghệ này có thể tạo ra sự đột phá thực sự, cần phải có những tiến bộ đáng kể trong chế tạo robot.

“Tôi có thể yêu cầu ChatGPT viết những bài luận hay hơn nhiều sinh viên. “Nhưng nếu bạn yêu cầu một con robot bước vào căn phòng này và dọn sạch sọt giấy vụn hoặc pha cho tôi một tách cà phê, thì đơn giản là nó không thể làm được điều đó.”

Sự thiếu khéo léo và khả năng xoay xở trong các không gian hoặc nhiệm vụ không thể đoán trước, cộng với chi phí cao của công nghệ như vậy, khiến robot khó có thể thay thế công nhân nông nghiệp trong tương lai gần .

Tuy nhiên, Sparrow mô tả nông nghiệp là một ngành tiến bộ về mặt công nghệ. Thực phẩm thường được vận chuyển đi khắp thế giới để đến tay người tiêu dùng và Sparrow mô tả nông nghiệp hậu cần là một yếu tốcó tiềm năng thực sự để dùng AI để tăng hiệu quả – và tất nhiên sẽ có rủi ro cho người lao động.

“Tất cả những người hiện đang làm việc để xác định pallet nào cần đi trên xe tải nào, lên tàu nào, đưa ra thị trường đúng giờ – nếu tất cả họ đều mất việc vì những cải tiến của AI, thì chưa chắc họ sẽ tìm được việc làm ở nơi khác,” ông nói.

Quân sự

Sparrow cho biết đầu tư quân sự vào AI rất cao và nhiều người tin rằng nó sẽ định hình các tiền hành chiến tranh trong tương lai. Tuy nhiên, bất chấp sự ra đời của máy bay không người lái, xe tăng và tàu ngầm bán tự động, công nghệ này ít được sử dụng hơn người ta nghĩ.

Tuy nhiên, điều này có thể sẽ thay đổi – đặc biệt đối với những người phục vụ trên biển hoặc trên không. “Trong tương lai, con người sẽ không thể sống sót trong các trận chiến trên không,” ông nói. “Bay không có phi công có thể nhẹ hơn, nhanh hơn, dễ điều khiển hơn và cũng dễ sử dụng hơn.”

Sparrow cũng tin rằng các mệnh lệnh có thể được đưa ra bởi AI, thay vì bởi các sĩ quan cấp cao. Mặc dù con người vẫn tham gia vào việc ra quyết định, nhưng khả năng phụ thuộc vào động hóa làm dấy lên lo ngại.

Ông đưa ra ví dụ về một tiểu đoàn được đưa vào làn đạn dày đặc của kẻ thù bởi một vị tướng AI. Ông thừa nhận đây là điều các tướng lĩnh con người cũng có thể cần phải làm. “Bạn biết những người đó sẽ bị giết,” ông nói, “nhưng sẽ khó chấp nhận nếu đó là một cỗ máy ra lệnh.”

Chiến tranh tự động hóa được tiến hành từ xa cũng có thể dẫn đến những thay đổi trong văn hóa quân sự và cách làm việc trong lĩnh vực này. Trong khi những đặc điểm như lòng dũng cảm, lòng nhân từ và lòng trắc ẩn thường được gán cho những người lính, Sparrow nói rằng chiến đấu do AI điều khiển sẽ “rất khó để duy trì những ảo tưởng này”.

Bên cạnh những thay đổi trong dư luận, những mặt tích cực của việc loại bỏ quân nhân khỏi những nguy hiểm của chiến đấu trực tiếp là rõ ràng. Tuy nhiên, Sparrow vẫn lo ngại nghiêm trọng về một tương lai mà con người đóng vai trò thấp hơn so với công nghệ trong chiến tranh và tin rằng một ngày nào đó các hệ thống vũ khí tự động có thể có khả năng lôi kéo con người vào chiến tranh .

Ông cũng hoài nghi tương tự về tương lai của AI đối với tất cả các việc làm. Ông nói: “Ý kiến cho rằng những công cụ này sẽ không thay đổi bản chất công việc thường là một chiêu trò tiếp thị. “Nếu công nghệ thực sự tốt hơn con người trong vai trò đó, thì tại sao chúng ta lại tuyển dụng con người?”

(The Guardian, 12/5/23)

Xem thêm

Hoàng Dũng AI